NVO Udruženje penzionera: Usklađivanje na štetu penzionera se nastavlja, upitan kvalitet statističkih podataka Monstata

NVO Udruženje penzionera Crne Gore saopštilo je da se usklađivanje na štetu penzionera nastavlja.

“Ne tražimo povlastice, već zakonitu i pravovremenu primjenu usklađivanja i zakonskih odredbi o visini penzija”, naveli su u saopštenju.

Kako su ocijenili, Monstatovo izvještavanje zasniva se na zastarjeloj metodologiji.

“Upitan kvalitet statističkih podataka Monstata – Kada je u pitanju Izbor i obuhvat izvještajnih jedinica za prikupljanje podataka o zaradama, kako to za potrebe utvrđivanja prosječne zarade sada radi Monstat, više puta smo ukazivali na zastarjelu metodologiju takvog načina prikupljanja i obrade privremenih podataka, što ima za posledicu nereprezentativnost statističkog uzorka”, navode u saopštenju.

I pored toga, dodaju, na sva njihova zapažanja, Monstat je samo promijenio jedan „redak“ na naslovnoj stranici tog akta koji sada, umjesto ranije dvije-hiljadite i neke godine nosi „datum“ 2025. godina, što se može kvalifikovati kao neprimjeren odnos prema penzionerima i državi uopšte.

“Nevjerovatno. Pri tome, iako su to predvidjeli svojim godišnjim programom rada koju godinu ranije, i sada su na sajtu Monstata, u segmentu „Saopštenja“, i dalje su ostale prazne rubrike koje se tiču „preuzimanja administrativnih podataka“ od Poreske uprave Crne Gore vezano za prosječne zarade i broj zaposlenih, koji se kao podaci jedino mogu smatrati ispravnim”, ocjenjuju iz NVO Udruženje penzionera.

Takođe traže od Monstata da za utvrđivanje prosječne zarade koristi podatke Poreske uprave.

“PIO je u obavezi da i sam prikuplja i koristi najbolje podatke – Kada se radi o prikupljanju podataka kao što se to radi sada Monstat na bazi popunjavanja obrasca RAD-1, imajuću u vidu sve slabosti tog modaliteta. Fond PIO bi morao da nakon što budu predati godišnji finansijski iskazi Poreskoj upravi, ne uzorkovanjem nego, potpunim obuhvatom zarada svih zaposlenih u Crnoj Gori, da preuzme te podatke i na godišnjoj ravni izvrši korekcije ranije mjesečno prikupljenih nepotpunih podataka i slično, odnosno da izvrši korekciju ranijih usklađivanja”, navode u saopštenju.

Pored toga, NVO Udruženje penzionera traži da PIO na stručan način izvrši korekciju svih kašnjenja vezanih za penzije.

“Evidentan je nedostatak transparentnosti čime Monstat prikriva brojne manjkavosti u svom radu. Statističkim istraživanjem Monstata o zaradama zaposlenih su „obuhvaćene samo izvještajne jedinice koje imaju 10 i više zaposlenih prema Statističkom poslovnom registru“, što je s obzirom na ukupan (99 odsto) broj privrednih subjekata gdje dominiraju ova preduzeća i učešće u ukupno ostvarenom prihodu (40, odsto), prosto nevjerovatno. Tako, najmanje što bi bilo interesantno je, da li je navedeni registar ažurirani, jer se broj zaposlenih mijenja na dnevnom nivou. Pored toga, uzorkom nijesu obuhvaćeni zaposleni u privatnim radnjama i slobodnim profesijama, tako da unutar podataka o prosječnim zaradama nedostaju podaci o njihovim isplatama”, smatraju.

Pri tome, dodaju, mjesečno istraživanje (RAD – 1) sprovodi se na nepotpunom obuhvatu od oko 3.000 izvještajnih jedinica, što nesporno upućuje na manjkavost uzorka. Da je riječ i posve manjkavoj metodologiji prikupljanja navedenih podataka ukazuje saznanje na koji način to funkcioniše u praksi u pogledu slanja obrasca RAD-1 preduzećima, i posebno načina popunjavanje i veoma niskog procenta povrata navedenog obrazaca.

“Tražimo odgovornost Monstata za nestručan rad i novu metodologiju obuhvata radi izvještavanja o zaradama”, dodaju.

Monstat, ističu, godinama svjesno krši Zakon o računovodstvu, i to jednu od ključnih odredbi koja utiče na visinu prosječne zarade.

“Prema Zakonu o računovodstvu (“Službeni list Crne Gore”, br. 145/21 od 31.12.2021, 152/22 od 30.12.2022), razvrstavanje pravnih lica (član 6) je u zavisnosti od prosječnog broja zaposlenih, ukupnog prihoda na godišnjem nivou i ukupne aktive, pravna lica razvrstavaju se na: mikro, mala, srednja i velika. Ista klasifikacija pravnih lica je zadržana i u novom Zakonu o računovodstvu (Sl. list CG 84/2025; član 7)”, pojašnjavaju iz NVO Udruženje penzionera Crne Gore.

Monstat, kako navode, u svojim saopštenjima o broju poslovnih subjekata, kada se radi o razvrstavanju pravnih lica, pogrešno navodi: “Pravna lica, u smislu Zakona o računovodstvu (“Službeni list Crne Gore”, 145/21 od 31.12.2021, 152/22 od 30.12.2022), razvrstavaju se na mala, srednja i velika, u zavisnosti od prosječnog broja zaposlenih, ukupnog prihoda na godišnjem nivou i ukupne aktive”.

“Monstat i dalje istrajava na greškama time što prema Metodološkom uputstvu Monstata (Metodologija istraživanja o zaposlenima i zaradama zaposlenih, tačka 2.4) za princip izbora uzima veličinu organizacije jedino prema broju zaposlenih, s tim da se ostala dva kriterijuma za razvrstavanje zanemaruju. Statističkim istraživanjem o zaradama zaposlenih samo su obuhvaćene izvještajne jedinice koje imaju 10 i više zaposlenih čime se istraživački uzorak smatra posve nekvalifikovanim”, ocjenjuju,

Takođe, NVO Udruženje penzionera traži odgovornost Monstata u dijelu utvrđivanja prosječnih zarada i promjenu zastarjele metodologije.

“Uzorak, ako se to uopšte može nazvati uzorkom, na osnovu koga Monstat prikuplja podatke o zaradama nije reprezentativan – Naime uzorak se može smatrati reprezentativnim jedino ako po svojim osnovnim karakteristikama u malom nalikuje (reprezentuje) na skup koji se istražuje. Ključna slabost je što se broj poslovnih jedinca u periodu važeće metodologije povećao pet puta, a zadržan je isti broj jedinica od 3.000 kojima se dostavlja upitnik o zaradama”, navode u saopštenju.

Tako, kao dodaju, prema zvaničnom izvještaju Privredne komore Crne Gore vidi se da 62 odsto od ukupnog broja privrednih subjekata zapošljava manje od jednog zaposlenog; dva do pet zapošljava 27 odsto, a preko pet zaposlenih upošljava 11 odsto, s tim da su sva ova nisu reprezentativno zastupljena u strukturi uzorka.

“Pored toga, mikro i malih preduzeća koja je neopravdano isključena iz uzorka zbog čega je dodatno njegova reprezentativnost upitna učestvuju u ukupno ostvarenom prihodu crnogorske privrede u prosjeku na godišnjem nivou sa oko 40 procenata. Dalje, nije uzeta u obzir osnovna djelatnost preduzeća po sektorima, njihova regionalna zastupljenost, vlasnička struktura i slično, što nedvosmisleno govori u prilog tome da Monstat godinama, pored pogrešnog obračuna stope usklađivanja, dodatno na bazi pogrešnog uzorka, produkuje pogrešne podatke o prosječnim zaradama”, dodaju u saopštenju.

Kako dalje navode, u ispravnost njihovih navoda, koje ističu u kontinuitetu, i koja Monstat ni jedanput nije javno osporio, sumnja u ispravnost statističkih podataka koje Monstat „produkuje“ nije prvi put dospjela u javnost, posebno kada je u pitanju stopa rasta BDP.

“Tako je ovih dana Evropska komisija pokrenula pitanje, bolje reći iskazala sumnju u pogledu tačnosti podataka saopštenih u Izvještaju o programu ekonomskih reformi u Crnoj Gori do 2027. godine, zbog čega je zatražena revizija vremenske serije BDP za period 2006. -2023.godina”, zaključuju u saopštenju.