Bake i deke – isključeni iz života unuka nakon razvoda dece

Bake i deke često ostaju isključeni iz života svojih unuka nakon razvoda svoje djece.

Nakon razvoda, izdržavana djeca su u 92 odsto slučajeva dodeljena majci na “samostalno vršenje roditeljskog prava”, pogrešno nazivano “samostalno starateljstvo”.

Stepen kvaliteta međusobnog odnosa bivših supružnika odražava se ne samo na njihove odnose sa djecom, već po pravilu utiče i na odnose njihovih roditelja sa njihovom djecom.

Porodično pravni propisi u Srbiji prepoznaju dijete/djecu kao osnovnog subjekta za ostvarivanja prava nakon razvoda. Pravni standard “najbolji interes” djeteta definiše u svakom konkretnom slučaju u odnosu na pravo djeteta na održavanje odnosa sa roditeljem sa kojim ne živi, kao i na pravo na finansijsko izdržavanje/doprinos od strane roditelja sa kojim ne živi. Dodatno, član 61. Porodičnog zakona kaže da dijete ima pravo da održava lične odnose i sa srodnicima i drugim licima sa kojima ga vezuje posebna bliskost ako ovo pravo nije ograničeno sudskom odlukom, dok članovi 154. i 155. predviđaju da dijete ima pravo na izdržavanje od drugih krvnih srodnika u pravoj ushodnoj liniji ako roditelji nisu živi ili nemaju dovoljno sredstava za izdržavanje.

Međutim, u Srbiji je raširena praksa da se presudama u kojima se utvrđuju prava i obaveze u odnosu na djecu, definiše isključivo model viđanja sa roditeljem sa kojim ne živi, osim u situacijama kada je nastupila njegova/njena smrt. Tek u tim situacijama, bake i deke su prepoznate kao relevantni učesnici u životu djeteta/djece čiji roditelji su se razveli.

Ovakvo postupanje sudova u praksi stvara dva najčešća problema u vezi sa uključivanjem baka i deka u život djeteta nakon razvoda. Jedan se odnosi na to da se bake i deke sada uključuju mnogo više nego ranije, jer postaju kontinuirani servis podrške roditelju koji živi sa djetetom, a drugi se odnosi na bake i deke roditelja sa kojim dijete ne živi i podrazumijeva njihovo potpuno isključivanje iz života djeteta usled poremećenih odnosa bivših supružnika.

Ako se tome doda činjenica da je stepen razvedenih brakova među starijim licima u Srbiji znatno manji u odnosu na generaciju njihove djece, te da oni nisu imali priliku da budu informisani o mogućim aspektima i posledicama razvoda, odnosima unutar porodice nakon razvoda, njihov položaj kao roditelja bivših supružnika, uz sve druge izazove njihove starosne dobi, značajno je otežan. Oni postaju izloženi pritiscima, emocionalnim stresovima i višem stepenu odgovornosti.

Ako govorimo o emocionalnoj privrženosti baka i deda unucima, brizi i predanosti koju pokazuju, oni su blago za dječji razvoj. Emocionalna privrženost koju djeca razvijaju prema bakama i dedama druga je po intenzitetu veza posle one koju razvijaju sa roditeljima, tako da je opšteprihvaćeno da u odgajanju djece bake i dede predstavljaju najprirodniju zamjenu za roditelje.

Bake i deke su za djecu autoritet koji se ne dovodi u pitanje. Djeca se sa njima osećaju slobodno da istražuju, druže se, preturaju ormane, pregledaju fotografije, istražuju sve i na taj način upoznaju svijet koji je postojao prije njihovog rođenja. Mnogo praktičnih stvari djeca nauče baš u druženju sa bakom i dekom. Njihova uloga je pojačana i od neprocenjive važnosti u situacijama u kojima oba roditelja provode mnogo vremena na poslu, odnosno u jednoroditeljskim porodicama razvedenih ili samohranih roditelja.

Preterana privrženost baki i deki i gubitak autoriteta roditelja može u situacijama gubitka starijih dovesti do problema u preuzimanju vodeće uloge u djetetovom životu. Postoje i roditelji koji su djecu prepustili baki i deki na vaspitanje, jer svi žive u istom domaćinstvu, a u isto vrijeme se žale da oni udovoljavaju svakoj djetetovoj želji, da mu previše popuštaju i da se previše mešaju u vaspitanje deteta. Postoje bake i deke koji tolerisanje unucima svega onoga što su zabranjivali svojoj deci, objašnjavaju time da unucima žele da priušte sve ono što su svojoj deci uskratili.

Činjenica je da se bake i deke osećaju ponekad nepotrebnim, nedovoljno uvaženim, odbačenim i da zbog toga popustljivošću vezuju unučiće za sebe ne bi li time dobili osećaj da su vredni pažnje i potrebni. Ponekad to ume da ode predaleko, pa se sukobljavaju sa svojom djecom koja su sada roditelji, ne dozvoljavajući im da unucima postavljaju granice, pokušavaju da unuke “zaštite” od roditelja, pozivajući se na iskustvo i mudrost namećući svoj “model roditeljstva”.

U takvim situacijama, često dolazi do sukoba između mlađe i starije generacije i u tim sukobima, naravno, stradaju djeca. Djeca postaju nervozna, zahtevna, manipulativna i teško se prilagođavaju, jer nema jasno postavljenih granica za svakog člana porodice. Rješenje za takve situacije, u kojima konflikti ne prestaju, jeste da se roditelji sa decom odvoje od bake i deke. Ako je to nemoguće, i oni moraju da nastave da žive zajedno, potrebno je da se svi članovi porodice dogovore i prihvate to da su roditelji ti koji su glavni za vaspitanje djece i da oni donose svakodnevne odluke u odnosu na dječje aktivnosti. Bakama i dekama ostaje da, za vrijjeme dok roditelji rade, brinu o djeci i donose odluke u skladu sa roditeljskim odlukama i stavovima.

Roditelji bivših supružnika, usled ograničenih finansijskih mogućnosti (u većini slučajeva su penzioneri), ne koriste konsultacije sa stručnjacima u privatnom sektoru (advokati, medijatori, terapeuti). Tako bake i deke ove djece ostaju izvan sistemske podrške u ovom aspektu njihove starosne dobi. Njihov odnos sa unucima, umesto da bude relaksirajući, postaje napet, opterećen odnosima njihove djece i njihovih bivših partnera, što značajno utiče i na njihov kvalitet života, a u pojedinim slučejevima, kada im se uskraćuje kontakt sa unucima, postaju i diskriminisani.

Imajući u vidu kontinuitet u visokom broju razvoda, opravdano se može zaključiti da postoji sve veća potreba starijih lica i za osnaživanjem i podrškom u vezi sa ovom temom.

Pored toga, bake i deke po majci su najčešće bili nezadovoljni i iz sledećih razloga: “Bivši zet uznemirava našu ćerku”, “Bivši zet se našoj ćerki sveti zbog odluke o razvodu i to preko dece”, “Bivši zet ima neku na koju troši pare, a za djecu ne plaća ništa”.

Istovremeno, bake i deke po ocu su najčešće bili nezadovoljni i iz ovih razloga: “Ona ne dozvoljava ni nama da viđamo djecu”, “Centar za socijalni rad i sud ne smatraju da babe i dede imaju pravo na svoje termine za viđanje sa djecom”, “Njeni roditelji do razvoda nisu toliko bili zainteresovani za djecu, dok smo mi do razvoda učestvovali više od njenih u odgajanju djece”.

Sve ovo ukazuje na to da su odnosi ove grupe starijih lica u Srbiji sa njihovom decom i unucima nakon razvoda često poremećeni usled neadekvatnog pristupa informacijama o Zdravom razvodu i poželjnim porodičnim odnosima nakon njega, a sa druge, da je institucionalni odgovor na ovu vrstu potreba još uvek nezadovoljavajući. Nažalost, sve ovo se odnosi i na njihovu decu, jer ni oni nisu dovoljno edukovani niti adekvatno podržani i osnaženi nakon razvoda. Tako se stvara začarni krug zamršenih porodičnih odnosa u kome svi trpe.

Razvod je i dalje tabu-tema , postoji manjak informacija i podrške službi koja bi olakšala prolazak kroz stresan period života svim članovima porodice.

penzioneri.me/penzin.rs